Uitgevers die bang zijn voor een lagere Impact Factor moeten hand in eigen boezem steken. Zeker uitgevers van wetenschappelijke tijdschriften die niet Open Access zijn, want zij helpen de afhankelijkheid van Thomson Reuters en de Journal Citation Reports® in de hand.
Thomson Reuters legt op hun website uit hoe de simpele formule achter de IF in elkaar steekt. Als je de getallen hebt, is het berekenen van de IF een invuloefening. Met de hedendaagse computerkracht is het mogelijk om op elk moment de scores van alle tijdschriften in seconden uit te rekenen. Dus is het eigenlijk onzin dat we met zijn allen zitten te wachten op De Lijst die in juni uitkomt. Maar het zijn die noodzakelijke getallen die niet zo makkelijk te verkrijgen zijn en uitgevers hebben daar zelf invloed op.
Voor citatiecijfers heb je betrouwbare referentielijsten van alle artikelen in alle tijdschriften nodig. Dat gaat al niet makkelijk; het is niet alsof je op de website van elke uitgever zomaar een lijst vindt die steeds actueel blijft. Misschien wordt de referentielijst gezien als deel van het (overgenomen) intellectueel eigendom en is men bang voor waardevermindering als de lijst openbaar is. Misschien is er geen betrouwbare lijst, omdat deze wordt gebaseerd op patroonherkenning in de tekst en redacties of uitgevers(!) juist díe citatiestijl (uit duizenden) voorschrijven die niet goed wordt herkend door de software. En dan ben je nog afhankelijk van de auteurs die de referentielijst aanleveren in het manuscript – hopelijk gebruiken de auteurs hiervoor tenminste literatuurbeheersoftware om de kans op spel- en typefouten te verkleinen.
Iedereen zou van een tijdschrift met open referentielijsten snel kunnen inzien hoevaak artikelen in het tijdschrift zelf-citaties krijgen (en dat met andere tijdschriften vergelijken, of tussen auteurs vergelijken). Ook wordt een eventuele niche snel duidelijk: de tijdschriften in een niche zullen relatief vaak naar elkaar verwijzen. Voor lezers en schrijvers ontstaat zo ook een snel overzicht van de markt in het onderwerp.
Thomson Reuters doet nog wel enige kwaliteitscontrole van een tijdschrift voordat in de lijst wordt opgenomen. Daarom kan het gebeuren dat een tijdschrift dat jaren in de JCR voorkwam opeens is verdwenen. Thomson Reuters heeft de data om die beslissing te ondersteunen, maar geeft geen antwoord op vragen over die beslissing. En dat is misschien nog wel het gekste van de hele discussie rond de Impact Factor. De wetenschap drijft op onderzoek dat repliceerbaar moet zijn, ondersteunende onderzoeksdata wordt daarom steeds vaker gedeeld en we weten dat de IF niet zaligmakend is. Maar toch vertrouwen we graag op zo’n lastig te controleren getal.