Een foto had waarschijnlijk mijn punt in één keer duidelijk gemaakt, maar helaas heb ik die niet. “Mevrouw, kunt u even stilstaan voor de foto?” had waarschijnlijk ook geen positieve reactie opgeleverd.
Zaterdag 19 november zat ik in de trein, op weg naar de Jaarbeurs in Utrecht. De echte verzamelaars waren natuurlijk al gearriveerd op de Verzamelbeurs en de Mega Platen- en CD-beurs, dus zat ik met mensen in de trein die naar de Margriet Winter Fair (dat is een zgn. “winterfair”) gingen. Waarschijnlijk hebben zulke mensen minder vaak in de trein gezeten dan ouderejaars studenten en (mede) daardoor minder ervaring met de techniek in treinen.
Vanaf mijn zitplek (in een nieuwe koploper, die met de blauwe stoelen in de 2e klas) had ik uitstekend zicht op de deur die de coupé scheidde van het balkon. Dit is een schuifdeur bestaande uit twee delen die opzij (richting de buitenkant van de trein) openen, als je de deurklink beweegt in de richting die de halve deur waaraan de klink zit, moet gaan.
De meeste treinen hebben schuifdeuren die automatisch sluiten. Door de klink ‘naar buiten’ te bewegen (of op de knop te drukken, zie hieronder) gaat de deur open, na zo’n 15 seconden gaat de deur weer dicht. In moderne treinen kunnen de deuren met de klink ook weer worden gesloten – nuttig als het balkon veel rumoeriger, warmer of kouder, of viezer is.
In mijn trein gingen verschillende winterfairbezoekers door de deur waar ik uitzicht op had. De deur sloot zich voordat iedereen er doorheen was. De vrouw die de deur voor zich zag sluiten kwam niet direct op het idee om de deurklink opnieuw te bedienen; in plaats daarvan probeerde ze de deur open te duwen. Maar dat werkt niet in moderne treinen. Eén van de Winterfairbezoekers kwam klem te zitten en raakte heel lichtjes in paniek, niet wetende dat een tikje tegen de deurklink haar zou hebben bevrijd. Haar had ik graag op de foto willen zetten voor iemand anders haar bevrijdde. De dichtgaande schuifdeur drukt je niet fijn, maar geeft niet toe aan weerstand van de mens die ertussen zit.
Andersom geldt ook: een geopende deur gaat niet dicht door eraan te trekken, zoals een andere reiziger demonstreerde. Zij wist niet dat het naar binnen bewegen van de deurklink ervoor zorgt dat de deur dichtgaat.
Vind je het gek?
Het lijkt gek dat deuren niet door iedereen begrepen worden, maar mijn gevoel zegt dat het gedrag van de binnendeuren in elk type trein anders is. Voor mensen die niet regelmatig in de trein zitten, kan het daarom best verwarrend zijn. (“Automatisch” is bij treinbinnendeuren bovendien anders dan “automatisch” bij schuifdeuren in gebouwen, maar dat verschil moge duidelijk zijn.)
Uit mijn hoofd zit het zo (maar als je het beter weet, hoor ik het graag):
In de Hondekop gaan deuren helemaal niet automatisch open en dicht door middel van het bewegen van een deurklink. Als je er doorheen wilt, moet je aan het handvat trekken. Als je daarna denkt aan het reisplezier van je medepassagiers, trek je de deur ook weer achter je dicht. Deze treinen rijden nog maar zelden, geloof ik, maar als je erin zit, valt op dat vooral jongeren gewend zijn aan automatisch sluitende deuren.
In de oude Koploper (ICM (intercitymaterieel), rood leer in de 2e klas) waren deuren flexibeler. Met de deurklink (met aanduiding “automatisch”) maakte je de deur open. De deur ging alleen automatisch dicht, de klink naar binnen bewegen deed niets. Daarentegen kon je wel de deur open duwen als je klem dreigde te raken. Genoeg weerstand bieden zorgde ervoor dat de deur zich weer opende.
In de nieuwe dubbeldekkers (Regiorunners, VIRM(m) volgens de NS) kon je de zalmroze deuren tussen twee balkons openen én sluiten met de deurklink. Deze deuren gaan ook automatisch dicht. Misschien was dit ook al in de oude dubbeldekkers of andere treinen, maar mijn kennis van binnendeuren in treinen reikt niet zo ver. In de ICRm (intercityrijtuig) werken de deuren hetzelfde, maar of ze toegeven aan de druk van bijna beklemde passagiers weet ik niet.
In de nieuwe Koplopers (ICMm) werkt het dus zoals hierboven beschreven. Met de deurklink gaat de deur open én dicht, de deur gaat ook automatisch dicht, maar geeft niet toe aan duwen en trekken van mensen. Daarnaast zijn er ook deuren die met een aanraakknop (als in: een niet-mechanische knop met lichtjes) openen en alleen automatisch sluiten.
In de Buffelstoptreinen zitten klapdeuren, schuifdeuren die je open moet trekken (en zich middels een sterke veer direct automatisch sluiten) én schuifdeuren die met een mechanische knop openen. Deze laatste gaan alleen automatisch dicht na een vertraging. Ik meen dat genoeg weerstand bieden zorgt dat ze weer opengaan, mocht je klem komen te zitten.
Mijn reisgenoot had ook wel eens gezien dat de buitendeur van Syntustreinen niet zo intuïtief blijken. Ten minste één persoon zag de ronde lichtgevende knop over het hoofd en probeerde de deur open te trekken aan het rechthoekige vlak waar de knop op zit.
Demonstratiefilmpjes
Als ervaren treinreiziger heb ik inmiddels wel door hoe ik een deur moet bedienen. Zelfs nieuwe deuren zijn makkelijk door te komen. Maar blijkbaar geldt dat niet voor iedereen. De eerstvolgende keer dat je in de trein zit, moet je eens kijken naar hoe de deur van je coupé werkt en wat voor invloed dat heeft op de mensen die erdoor willen gaan. (Natuurlijk help je mensen als ze moeite hebben.)
Het is misschien wel nuttig om demonstratiefilmpjes te maken voor mensen die voor het eerst met de (moderne) trein reizen. Maar misschien ook wat overdreven.
Misschien is het iets voor industrieel of grafisch ontwerpers om uit te zoeken hoe deuren in treinen het best bediend kunnen worden en er dan duidelijke getekende instructies voor te maken. Zodat “automatisch” met de pijltjes naar links en rechts kunnen worden vervangen door iets dat aangeeft hoe de deur bediend dient te worden.
Wat vind jij?